جواهرات سلطنتی ملکه الیزابت

مقدمه

در تاریخ خاندان سلطنتی بریتانیا، تاج سلطنتی نه فقط یک شیء زینتی، بلکه نماد قدرت، مشروعیت، و هویت پادشاهی بوده‌است. یکی از مشهورترین قطعات این تاج‌ها، الماس Koh‑i‑Noor (کوه نور) است؛ جواهری که خود به یک نماد تاریخی، فرهنگی و سیاسی بدل شده است. در این مقاله، به بررسی دقیق الماس Koh‑i‑Noor، چگونگی ورود آن به مجموعه‌ی جواهرات سلطنتی، جایگاه آن در تاج سلطنتی ملکه الیزابت، و نمادگرایی برجسته‌ی آن خواهیم پرداخت.

پیش‌زمینهٔ تاریخی الماس Koh‑i‑Noor (کوه نور)

کوه نور که در زبان فارسی به معنای «کوه نور» و در زبان فارسی/پارتی «Koh‑i‑Noor» خوانده می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های تراش‌خوردهٔ جهان به وزن حدود ۱۰۵٫۶ قیراط است. منشأ آن به معدن‌های معروف گولکوندا در هند باز می‌گردد، جایی که از سده‌ها پیش استخراج می‌شده.

این الماس از دست‌به‌دست‌های مختلف و سلسله‌های گوناگون، از امپراطوری مغول تا شاهان ایران و پادشاهان افغانی عبور کرده و همیشه به‌عنوان نمادی از قدرت و سلطنت مطرح بوده است. افسانه‌هایی نیز درباره‌ی نفرینی بودن کوه نور وجود دارند که می‌گویند: "کسی که این الماس را مالک شود، دنیا را خواهد داشت، اما رنج‌های بزرگ تجربه خواهد کرد".

در سال ۱۸۴۹، کوه نور به‌واسطهٔ معاهدهٔ لاهور، توسط شرکت هند شرقی بریتانیا از مهاراجهٔ جوان دولیپ سینگ گرفته شد و به ملکه ویکتوریا تقدیم گردید؛ یعنی به حکومت بریتانیا منتقل شد. الماس Koh‑i‑Noor بعدها توسط پرنس آلبرت به شکل جدیدی تراشیده شد تا به استانداردهای اروپایی آن زمان تطبیق داده شود.

ورود الماس Koh‑i‑Noor به تاج سلطنتی ملکه الیزابت

پس از اینکه الماس Koh‑i‑Noor به ملکه ویکتوریا داده شد، در ابتدا به‌صورت سنجاق در لباس او استفاده شد. با مرگ او، این جواهر سلطنتی در تاج‌های بعدی مانند تاج ملکه الکساندرا (همسر ادوارد هفتم)، تاج ملکه ماری (همسر جورج پنجم) و در نهایت در تاج ملکه الیزابت مادر (جانشین شاه جورج ششم) جای گرفت.

تاج ملکه اِلیزابت مادر که در سال ۱۹۳۷ ساخته شد، شامل حدود ۲٬۸۰۰ الماس و در مرکز صلیب جلو آن، الماس Koh‑i‑Noor به‌صورت برجسته‌ای نصب گردید و بنابراین این تاج سلطنتی تبدیل به نماد برجسته‌ای از اتصال الماس Koh‑i‑Noor به خاندان سلطنتی بریتانیا شد.

در دوران سلطنت ملکه الیزابت دوم، تاج مادر او همچنان به‌عنوان تاج سلطنتی نمایش داده می‌شد و الماس Koh‑i‑Noor در آن حضور داشت. پس از مرگ ملکه مادر در ۲۰۰۲، تاج روی تابوت او قرار گرفت و سپس برای نمایش عمومی در برج لندن نگهداری شد.

نمادگرایی و اهمیت فرهنگی الماس Koh‑i‑Noor

الماس Koh‑i‑Noor بیش از یک جواهر گران‌بها است؛ این الماس به‌عنوان نماد استعمار، قدرت امپراتوری بریتانیا، و نشانه‌ای از حکمرانی بر هند دیروز تعبیر می‌شود. به‌رغم زیبایی و ارزش مالی بسیار بالا (برخی برآوردها تا ۴۰۰ میلیون دلار)، بحث‌های فرهنگی-تاریخی و سیاسی پیرامون آن بیش از ارزش مادی آن مورد بحث است.

این جواهر توسط کشورهای هند، پاکستان، ایران و افغانستان به‌عنوان میراث فرهنگی درخواست بازگشت شده است. این کشورها معتقدند الماس Koh‑i‑Noor به‌صورت قهری از آن‌ها گرفته شده و باید به جایگاه اصلی خود بازگردد.

از طرف دیگر، برخی مقامات هندی تأکید کرده‌اند که این الماس به‌طور رسمی به بریتانیا هدیه شده است و بنابراین بازپس‌گیری آن حقوقی نیست. این تناقض دیدگاه‌ها، به یکی از جنجال‌برانگیزترین مسائل میراث جهانی تبدیل شده است.

نقش الماس Koh‑i‑Noor در طراحی تاج سلطنتی

تاج سلطنتی ملکه الیزابت مادر، نمونه‌ای از طراحی باشکوه سبک آرت‌دکو با استفاده از حدود ۲٬۸۰۰ الماس است. الماس Koh‑i‑Noor در مرکز صلیب جلو قرار می‌گیرد و به‌عنوان نقطهٔ کانونی تاج، جلوه‌ای ویژه به تاج بخشیده است.

ساختار تاج دارای چهار قوس نیمه‌قوسی است که قابل جداشدن بوده و این امکان را می‌دهد که تاج همچون «حلقه» یا circlet نیز استفاده شود. انتخاب جنس پلاتین برای تاج مادر ملکه الیزابت هم به‌صورت بی‌سابقه‌ای بود؛ تاجی سبک، درخشان و ماندگار.

پس از ملکه الیزابت: تحولات در استفاده از الماس Koh‑i‑Noor

پس از مرگ ملکه الیزابت دوم و تاجگذاری چارلز سوم و همسرش_camilla، در مراسم تاجگذاری (۶ می ۲۰۲۳)، تصمیم گرفته شد که Camilla از تاج ملکه ماری استفاده کند و الماس Koh‑i‑Noor در آن به کار نرود. این تغییر به‌دلیل توجه به جنجال‌های فرهنگی و جلوگیری از تضاد‌های سیاسی اتخاذ شد.

در تاج به‌روزشده، به‌جای الماس Koh‑i‑Noor، سنگ‌های Cullinan اول تا سوم از جواهرات شخصی ملکه الیزابت دوم استفاده شد تا احترام به میراث درخشان او حفظ شود و از معضل نکات نمادین Koh‑i‑Noor دوری گردد.

جمع‌بندی

۱. الماس Koh‑i‑Noor (کوه نور) جواهری است با سابقه تاریخی طولانی و پر جنجال که به‌عنوان نمادی از قدرت و استعمار در تاریخ قرار گرفته.
۲. این الماس در چندین نسل در تاج سلطنتی زنان سلطنتی بریتانیا جای داشته؛ به‌ویژه در تاج ملکه الیزابت مادر که توسط ملکه الیزابت دوم و خانواده سلطنتی به‌عنوان نماد رسمی استفاده می‌شد.
۳. در طراحی این تاج سلطنتی، الماس Koh‑i‑Noor جایگاه مرکزی داشته و به‌عنوان نقطهٔ کانونی نماکاری تاج سلطنتی نقش‌آفرینی کرده است.
۴. با تغییرات در تاجگذاری خانواده سلطنتی جدید، تصمیم گرفته شد که الماس Koh‑i‑Noor در تاج جدید به کار نرود تا از نگرانی‌های دیپلماتیک و فرهنگی جلوگیری شود.
۵. این الماس همچنان بر جایگاه خود در نمایشگاه تاج سلطنتی در برج لندن حفظ شده و مورد بازدید عمومی قرار می‌گیرد، اما نقش آن به‌عنوان نماد، همچنان موضوع بحث سیاست، تاریخ و میراث فرهنگی است.